Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleabat bir düzen değildir. Ahbaplık, topluluk içinde insanoğluın bihakkın kesinlikle davrandıklarını değil, kesinlikle davranmaları icap ettiğini gösterir. Ahbaplık, namına uyulmak ve uygulanmak ciğerin vardır. Hak değeri dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene salmak, toplumsal ömürın gerçekleşmesini peylemek gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin zıtsına ikrar edilmesi ve uyulması gereken, pekâlâ harbi kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabilinden, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle topluluk içinde insanoğluın tutum ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her devir mümkündür. “İşte dostluk, âdemoğlu davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir dizge, bir bütündür.” İnsan-âdemoğlu, âdemoğlu-tabiat ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru ciğerin evrensel ilkelerle güvence altına kızılınmasıdır. Ahbaplık, adamlık seviyesi ciğerin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birşu denli düşün ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, topluluk sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak tamlayan reylerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini peylemek için konulmuş olan ve hep gücüyle desteklenen kaide, pay ve kanunların hepsidür. Daha münteşir bir tanımıyla dostluk, adalete yönelmiş toplumsal evetşfakat düzenidir. Ahbaplık Söz Manaı Ahbaplık kelimesi Arapça “pay” kökünden gelir ve pay kelimesinin çoğkoca olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “pay” kelimesinin çoğkoca “ilenme’kak”tır. Türk Gönül Kurumu’na gereğince dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım güçlükleü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” mazmunı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet mazmunında da kullanılır. Uran Manaı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu ciğerin hala doyurucu bir tanım binalamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok ikrar edilen tanımı ise: “Mukannen bir zamanda muayyen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) rabıtalanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak dostluk, kendi içinde üs olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun kişiler arası ilişkileri bap düzlük kısmına Özel Ahbaplık, kişiler ile mevki yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Hep Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Ahbaplık, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ödenek Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun çıbanlıca ast dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku öteki toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mevki aracılığıyla güvenceye kızılınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Ahbaplık kuralları âdemoğlu davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun valör yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla misil nitelikteki yekpare durumlarda uygulanması esenlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Ahbaplık düzlükında yapmış oldurım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek ciğerin kullanılır. Ahbaplık düzenini esenlamayı ve korumayı fakatçlayan yapmış oldurımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları çelmek ciğerin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapishane ve kredi cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, fırka yama; algı hukukunda algı ve kaçıntıçılık cezaları kabilinden derece derece dostluk dallarında derece derece yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; dimaği bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik değil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek yahut siyasal reyleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan dostluk, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş toplumsal bir evetşfakat düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun toplumsal ömürı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve güvenlik içinde bir arada evetşamalarını esenlamaktır. 2. Kılgın Yarar (Sosyal İhtiyaçların Muhaliflanması) Hukukun kılgı amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile topluluk içinde yaşayan insanoğluın, birbirleri ile hazırlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın binasından meydana gelen ihtiyaçlarını zıtlamaya çkızılışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile mevlit, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir dostluk düzeni ömürın üs gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanın katıksız binasına ve bundan sonra mevrut gereksinimlerine onat sürdürmek zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, ekonomik gerçeklere de vabestedır; ekonomik yoksulluklara uymalı ve onları zıtlamalıdır. 3. Hak Ahbaplık bu fonksiyonu ile muayyen bir aranjman altına aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir müsavat düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak doğru kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak tanımıyla adalet, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sürdürmek üzere iki derece derece anlamda kullanılır. Hak aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet mazmunında zatî bir özelliği deyimler. Koca her devir haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni bildirmek uğrunda ötümlü ve değustalıkmez bir çaba gösterir. İşte bu tutum ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet mealı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği ilişki biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk düzlükında hukuki valör olarak kavlükarar konusu olan adalet de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Cemiyet ciğerindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini ciğereren kurallar yekpareü olarak dostluk, bu değerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve sarf etmek durumunda bulunduğuna gereğince, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında adalet acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü adalet mealı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm dostluk sistemine ve sistemlerine egemen kâin, nesnel ve salt bir valör niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir topluluk düzenini ciğererir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; gerek bulunan düzeni sıyanet etmek, gerekse onu değustalıktirmeyi meşrulaştırmak ciğerin her devir adalete çıbanvurulur. Nesnel ve yasa üstü adalet hukukta zıtmıza oturmuş dostluk düzenlerinin asli örneği, olması gereken dostluk mazmunında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, bulunan dostluk düzenlerinin namına onat olup olmadığı açısından bir valör ve değerlendirme ölçüsü olur. Tekrar bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun sahileştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yapıcı ve aksi zıtlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon abra içinde olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Uygun olarak tüm dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal evetşfakat uyacak, hem de bu toplumsal ömürın amerikan barış içinde sürebilmesi ciğerin bir düzen görünümünü esenlamaya çkızılışacaktır.